Ukršteni karlični sindrom

Uvod

Ukršteni karlični sindrom (Pelvic Crossed Syndrome- PCS) se definiše kao stečeni poremećaj posture donjeg dela ledja, nastao usled mišićnog disbalansa. On je često povezan sa dugotrajnim sedenjem i narušenom posturom čitavog trupa. Ljudsko telo je biomehanički prilagodjeno za uspravni stav i hodanje (što angažuje glutealnu i abdominalnu muskulaturu) daleko više nego za sedenje, i ta činjenica je jedan od glavnih uzroka pojave ovog sindroma.

Učestalost PCS je veoma velika. Smatra se da čak 80% osoba koje vode urbani, sedeći način života imaju hronični bol u donjem delu ledja. Prema zdravstvenim statistikama, kod oko tri četvrtine tih osoba bol će se vratiti u roku od godinu dana od prethodne bolne epizode, dve trećine imaju rekurenciju bola svake godine, a kod 15-25% pacijenata bol traje tokom čitave godine. Smatra se da je PCS najčešći uzrok hroničnog bola u donjem delu ledja.

Znaci i simptomi

Ukršteni karlični sindrom ima, poput kardiovaskularnih bolesti, tihi i podmukli tok: najčešće su potrebne godine da se razviju dovoljno velike promene donjeg dela ledja, kada počinju da se javljaju prvi bolni simptomi. Ipak, vizuelne i funkcionalne promene mogu se uočiti relativno rano:

Povećana lumbalna krivina (hiperlordoza)
Povećana inklinacija karlice
Skraćenje fleksora kuka, dominantno iliopsoasa
Insuficijencija glutealnih mišića i mišića prednje-bočnog trbušnog zida, praćena istaknutim stomakom (nevezano za gojaznost)
Skraćenje mišića zadnje lože buta (hamstringsa)

Rigiditet muskulature ledja i nestabilnost lumbalnog dela kičmenog stuba mogu dovoditi do bolova pri svakom pokretu, podizanju tereta, savijanju trupa i pri rutinskim svakodnevnim radnjama (vezivanje pertli, kuhinjski poslovi)

Mehanizam nastanka mišićnog disbalansa

Kroz pionirski rad profesora Vladimira Jande i Gvendolin Džul, uočena je pojava “automatske refleksne inhibicije”. Ona nastaje u slučajevima kada je neki mišić duži vremenski period pasivno skraćen ili statički kontrahovan (na primer, u slučaju lošeg držanja ili dugotrajnog sedenja). Tada dolazi do postupne modifikacije tonusa mišića sa suprotne strane trupa. Ovaj proces, primer Šeringtonovog zakona recipročne inhibicije na kinetičkim lancima mišića trupa, kontrolisan je od strane centralnog nervnog sistema (precizna lokacija nije ustanovljena, ali se zna da u tome učestvuju delovi CNS zaduženi za motornu kontrolu).

U PCS, fleksori zgloba kuka postaju funkcionalno kratki usled prinudnih položaja (lože držanje, dugotrajno sedenje) kao rezultat automatske refleksne inhibicije od strane mozga, dolazi do slabljenja glutealnih i abdominalnih mišića. Nastali disbalans mišića dovodi do naglašene lumbalne lordoze, a to za posledicu ima hronični bol u donjem delu ledja. Slabost glutealne muskulature postepeno dovodi do kompenzatornog preteranog naprezanja hamstringa i lumbalne muskulature ledja tokom svakodnevnih aktivnosti (na primer, hodanje ili trčanje), a hronično povišeni njihov tonus vremenom dovodi do njihovog skraćenja. Usled toga nastaje povećana inklinacija karlice, dodatno povećanje lumbalne lordoze, te istezanje i slabljenje mišića prednje-bočnog trbušnog zida.

Ukoliko ova situacija traje dovoljno dugo (više meseci i godina), nastaju trajne promene u mišićima, ali i na koštanozglobnom sistemu karlice, kuka i kičmenog stuba, što sa svoje strane predstavlja novi uzrok hroničnog bola u tom regionu.

Lečenje

Fizikalne procedure, odnosno ciljano i pažljivo dozirano proprioceptivno vežbanje mogu dovesti do prekidanja tog začaranog kruga, i uspostavljanja balansa mišićnog tonusa kao uslova za korekciju posture i prevenciju degenerativnih promena i progresije bolova. Prema Šeringtonovom zakonu, nije moguće povećati tonus glutealne ili abdominalne muskulature bez istezanja i relaksacije skaćene muskulature. Kod većine osoba ovo je moguće korigovati za oko 3-4 meseca procedurama istezanja i mobilizacije, i proprioceptivnim treningom. Potrebno je reći da se bol otklanja znatno brže u odnosu na otklanjanje uzročnog mišićnog disbalansa, što ustvari predstavlja cilj lečenja.